czy warto się szczepić

Część dostępnych na rynku szczepień jest darmowa i obowiązkowa – znajdują się w kalendarzu szczepień. Pozostałe są płatne z własnej kieszeni. Czy w takiej sytuacji warto robić szczepienia nieobowiązkowe?

Szczepienia wykonuje się w celu budowania odporności, co pozwala na uniknięcie lub zapewnienie łagodnego przebiegu chorób zakaźnych, które często niosą za sobą poważne konsekwencje w postaci długotrwałych powikłań, a nawet zgonu. Część dostępnych na rynku szczepień jest zawartych w kalendarzu szczepień rozpisanym dla dzieci do 19 roku życia – są obowiązkowe, refundowane przez Narodowy Fundusz Zdrowia. Pozostałe to szczepienia nieobowiązkowe – są zalecane, ale za takie należy zapłacić. Decyzja o zaszczepieniu dziecka należy do jego opiekunów po konsultacji z lekarzem prowadzącym.

Jak działa szczepionka?

Zawarte w szczepionkach antygeny pobudzają układ odpornościowy do wytwarzania ochrony przeciw chorobom zakaźnym nie wywołując jednocześnie danej choroby. Kontakt z antygenami pomaga budować tak zwaną pamięć immunologiczną, ponieważ dzięki kontaktowi z nimi, organizm wytwarza przeciwciała i komórki odpornościowe chroniące przed konkretnymi drobnoustrojami i o wiele szybciej podejmuje walkę z chorobą unikając poważnych powikłań.

Szczepionki zawierają żywe drobnoustroje (atenuowane). Są osłabione i powodują silną odporność już po pojedynczej dawce. Drugim typem są zabite (inaktywowane) i produkowane z martwych drobnoustrojów szczepionki, które najczęściej wymagają podania kilku dawek. Żadne z tych szczepionek nie są zdolne do wywołania danej choroby.

Pełną odporność uzyskuje się zazwyczaj po zakończeniu całego cyklu szczepień. Dawki podawane są w określonym odstępie czasowym oraz po osiągnięciu odpowiedniego wieku osoby szczepionej. Podaje się je w zastrzyku podskórnie, śródskórnie lub domięśniowo, istnieją także szczepionki doustne i donosowe.

Szczepienia obowiązkowe w Polsce w 2021r.

Każde dziecko urodzone w Polsce podlega obowiązkowym szczepieniom przeciwko gruźlicy, błonicy, krztuścowi, polio, odrze, śwince, różyczce, tężcowi, bakterii Haemophilus influenzae typu b (Hib), wirusowemu zapaleniu wątroby typu B, zakażeniom pneumokokowym oraz rotawirusom.

Szczepienia nieobowiązkowe – zalecane w Polsce:

Szczepienia nieobowiązkowe zaleca się przede wszystkim dzieciom, osobom w podeszłym wieku oraz osobom z innych grup ryzyka. Choroby, przed którymi obecnie zaleca się ochronę to:

Zakażenia meningokokowe – wywoływane przez bakterie dwoinki zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych. Na zakażenie narażeni są wszyscy niezależnie od wieku i płci. Najwięcej przypadków odnotowuje się wśród grupy dzieci do 1. roku życia. Bakterie kolonizują się w jamie nosowo-gardłowej zdrowych osób, dlatego też każdy z nas może być bezobjawowym nosicielem. Do zakażenia dochodzi drogą kropelkową lub podczas bezpośredniego kontaktu. Inwazyjna choroba menigokokowa (IChM) prowadzi do zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych lub sepsy, a początkowe objawy przypominają zwykłą grypę, a rozwój choroby następuje bardzo szybko – może prowadzić do zgonu nawet w przeciągu pierwszej doby. Stanowi jedną z najgroźniejszych chorób zakaźnych przez wysoką śmiertelność i trwałe powikłania. Za najbardziej niebezpieczne serogrupy uważa się A, B, C, W, Y, z czego w Polsce najczęściej występują B i C. Aktualnie dostępne szczepionki to:

• Przeciwko serogrupie B – preparat Bexsero lub Trumenba, pierwszy z nich jest zalecany szczególnie dla niemowląt, małych dzieci oraz osób z niedoborem odporności, ale także wśród młodzieży i młodych dorosłych. Szczepienie można wykonać od 2 miesiąca życia, ilość dawek zależy od wieku, w którym przyjęto pierwszą dawkę (2,3 lub 4). Trumenba wykonywana jest po 9 roku życia w 2 lub 3 dawkach w zależności od ryzyka zachorowania na IchM. Cena pojedynczej dawki tych szczepionek mieści się w granicy 330-350 zł.

• Przeciwko meningokokom typu C – Neisvac C podawany po 2 miesiącu życia, w 1/2/3 dawkach w zależności od wieku podania pierwszej dawki (cena dawki 120-150 zł)

• Przeciwko serogrupie A,C,W135, Y – szczepionka Nimenrix oraz Menveo, pierwszy z preparatów przeznaczony jest dla dzieci po 6 tygodniu życia w 1/2/3 dawkach w zależności od wieku podania pierwszej dawki (cena dawki ok.180 zł) Menveo jest preparatem jednodawkowym podawanym po 2 roku życia (cena 160-180 zł).

Ludzki wirus brodawczaka HPV – wyróżnia się aż 150 typów wirusa HPV, z czego typ 16 i 18 są wysoko onkogenne. Zakażenie wirusem brodawczaka możliwe jest drogą płciową i dotyczy aż 50-80% kobiet i mężczyzn aktywnych seksualnie. Wirus HPV jest główną przyczyną stanów przedrakowych oraz raka szyjki macicy. Może także wywoływać również raka przestrzeni ustno-gardłowej, pochwy, sromu, odbytu oraz prącia. Szczepienie jest zarówno dla dziewczyn i chłopców po 9. roku życia (optymalny wiek szczepionej osoby to 11-12 lat) przed rozpoczęciem aktywności seksualnej. Możliwe jest również u osób już aktywnych seksualnie. Skuteczność w ochronie przeciwko rakowi szyjki macicy zaszczepionych kobiet wynosi aż 90%. Dostępne są 3 preparaty składające się z 3 dawek:

• 2- walentna Ceravix – przeciwko najczęściej występującym typom 16 i 18

• 4-walentna Silgard – przeciwko HPV 16 i 18 oraz HPV 6 i 11 odpowiedzialnym za kłykciny kończyste

• 9-walentna Gardasil przeciwko HPV 16, 18, 31, 33, 45, 52, 58.

Szczepienia nieobowiązkowe są płatne (ok. 1200-1500 zł). Miasta i gminy często organizują programy szczepienne dla dziewczynek w wieku 10-14 lat i wtedy podlegają refundacji z ich budżetu.

Ospa wietrzna – ostra choroba zakaźna wywoływana przez wirus ospy wietrznej i półpaśca. Wiele osób przechodzi wirus ospy łagodnie, ale zdarzają się ciężkie przebiegi choroby i występowanie powikłań, zwłaszcza u dorosłych. Szczepionka znacznie łagodzi przebieg ospy, może całkiem uchronić przed zachorowaniem, a także zmniejsza ryzyko zachorowania na półpasiec. Dostępne są szczepionki Varilrix oraz Varivax. Są to szczepionki z żywym osłabionym szczepem wirusa, niezdolny do wywołania choroby. Obie mają wysoką skuteczność. Najlepiej szczepić dzieci po ukończonym 1. roku życia dwoma dawkami w odstępach 6 tygodni. Według aktualnego programu szczepień, refundacja szczepienia przeciwko ospie przysługuje dzieciom uczęszczającym do żłobków lub klubów malucha. Dla pozostałych dzieci (lub dorosłych) szczepionka jest odpłatna (ok 400-500 zł za pełny cykl szczepienia).

Kleszczowe zapalenie mózgu – poważna choroba wirusowa przenoszona głównie przez kleszcze, a ryzyko zachorowania w wyniku ukąszenia wynosi 1 na 150. Są też przypadki choroby w wyniku picia surowego mleka krowiego lub koziego, jeśli zwierzę było chore. Według statystyk KZM dwa razy częściej dotyka kobiet, a groźniejszy przebieg odnotowuje się u starszych osób. Wirus atakuje mózg i układ nerwowy wywołując zapalenie mózgu i rdzenia kręgowego. Szczepienie jest dla wszystkich osób, a zwłaszcza tych odwiedzających lasy, pracujących przy uprawie roślin i hodowli zwierząt.

Dostępne są 2 preparaty: FSME-Immun oraz Encepur Adults. Obie szczepionki występują także w wersji dla dzieci po ukończeniu 1 roku życia (FSME-Immun Junior oraz Encepur K). Pełny cykl szczepienia obejmuje 3 dawki, a następnie dawki przypominające co 3-5 lat. Cena jednej dawki wynosi ok. 100 zł.

Grypa – wirus grypy jest również ostrą chorobą zakaźną, rocznie odnotowuje się nawet 5 mln zachorowań i podejrzeń zachorowań. Często jest bagatelizowana przez pacjentów, choć może prowadzić do poważnych powikłań pogrypowych takich jak zapalenie płuc i oskrzeli, zapalenie mięśnia sercowego i osierdzia, zapalenie ucha środkowego. Szczepionka przeciwko grypie ma przede wszystkim na celu zapewnienie łagodniejszego przebiegu choroby i uniknięciu powikłań. Co roku skład szczepionek różni się i jest opracowywany na podstawie najczęściej występujących szczepów wirusa w poprzednim sezonie. Dostępne preparaty to: Influvac Tetra, Vaxigrip Tetra, Fluarix Tetra (inaktywowane, podawane domięśniowo lub podskórnie, cena ok. 50 zł) oraz Fluenz Tetra (szczepionka żywa, donosowa, cena 100 zł).

Wirusowe zapalenie wątroby typu A – zwane także żółtaczką pokarmową. Jest jedną z chorób brudnych rąk, przenoszoną drogą fekalno-oralną. Do zakażenia dochodzi poprzez spożycie skażonej żywności lub wody, umycia rąk w skażonej wodzie lub nie umycia rąk po skorzystaniu z toalety. U dzieci przebiega zazwyczaj łagodnie, natomiast u dorosłych często przebieg jest ostry i ciężki – przeważnie wymagający hospitalizacji. Okres wylęgania wirusa wynosi od 15 do 50 dni. Wydalany jest z kałem chorego nawet przez kilka tygodni. Szczepienie jest szczególnie ważne dla osób podróżujących, pracującym przy produkcji żywności lub mającym styczność z odpadami i zanieczyszczeniami komunalnymi. Szczepionka jest też dzieciom powyżej 1 roku życia uczęszczającym do żłobka/przedszkola/szkoły. Szczepionka występuje pod nazwą Havrix Junior (po 1 rż.), Avaxim (po 16 rż.), Havrix Adult (od 19 rż.). Wystarczą dwie dawki szczepionki, aby uodpornić się na całe życie (cena dawki 150-200 zł). Nie wszystkie osoby dorosłe, które urodziły się przed 1994 r. szczepiono przeciwko WZW B. Z tego względu wyprodukowano szczepionkę skojarzoną przeciwko WZW A oraz WZW B pod nazwą Twinrix Adult (cena 200 zł).

Dla osób podróżujących powyższa lista szczepień dodatkowych jest rozszerzana o choroby takie jak: malaria, dur brzuszny, cholera, wścieklizna, żółta febra. Przed wyjazdem (zwłaszcza w kierunki tropikalne) zalecana jest wizyta w