Niemal każdy z nas przeszedł kiedyś grypę jelitową lub żołądkową. Jest to bardzo nieprzyjemna dolegliwość ze strony układu pokarmowego. Czy warto więc szczepić dzieci na rotawirusy?
Choroba wywoływana jest przez adenowirusy, norowirusy oraz rotawirusy – te ostatnie są najczęściej odpowiedzialne za ostre biegunki u dzieci do lat 5. Niestety zachorowanie bardzo często prowadzi do odwodnienia organizmu, co jest najbardziej niebezpieczne dla małych dzieci oraz osób w podeszłym wieku, a w większości przypadków wiąże się z koniecznością hospitalizacji.
Zaraźliwość rotawirusów
Na podstawie danych statystycznych można stwierdzić, że zaraźliwość wirusami rota jest bardzo wysoka. Szacuje się, że w Polsce rocznie ponad 170 tys. dzieci przechodzących infekcję rotawirusową wymaga pomocy lekarskiej (jest to 1 na 3-20 dzieci), z czego 50 tys. wymaga hospitalizacji (1 na 20 dzieci).
Żywotność rotawirusów wynosi od kilku do kilkunastu godzin, co sprawia, że uniknięcie zakażenia jest niemal niemożliwe. Są one również stabilne termicznie, mogą przetrwać nawet bardzo niskie temperatury (do -20oC), a inkubowane w 56oC giną dopiero po upływie godziny.
Rotawirusy przenoszą się poprzez:
– bezpośredni kontakt z osobą chorą (drogą kropelkową)
– spożycie zanieczyszczonego jedzenia lub wody
– kontakt z zanieczyszczoną powierzchnią, przedmiotami użytku codziennego, zabawkami
– niedostateczną higienę
– kontakt z wydzielinami lub wydalinami zawierającymi wirusa
– skażone wirusem powietrze
W wyniku infekcji, rotawirusy są wydalane wraz z kałem. Następuje to już kilka dni przed objawami choroby (okres wylęgania to 24-72h), a także nawet do kilku tygodni po wyzdrowieniu. U wielu osób za sprawą przeciwciał przebieg kolejnego zachorowania jest łagodniejszy, a przy bardzo dobrej odporności mogą być także bezobjawowymi nosicielami wirusa.
Przebieg infekcji rotawirusowej
Typowymi objawami towarzyszącymi zakażeniu rotawirusami są:
– ostra wodnista biegunka, często śluzowata
– ból brzucha
– wymioty
– gorączka sięgająca nawet 40oC
W dalszym przebiegu choroby mogą występować także następstwa odwodnienia organizmu, tj. zawroty głowy, bóle mięśni, zaburzenia oddychania, suchość skóry oraz skąpomocz.
Niestety, jak każda choroba, również zakażenie rotawirusami może prowadzić do poważnych powikłań w postaci zapalenia wątroby lub trzustki, a także może przyczyniać się do nagłej śmierci łóżeczkowej.
Niestety nie ma żadnego skutecznego leku zwalczającego rotawirusy, a leczenie ma charakter jedynie objawowy. Przy biegunce i wymiotach najważniejsze jest dobre nawodnienie oraz utrzymywanie prawidłowego poziomu elektrolitów – w tym celu należy pić duże ilości letniej wody, w małych porcjach i kilkunastominutowych odstępach czasowych. Choremu można podawać również herbatę czarną lub ziołową (mięta, rumianek), a zrezygnować należy z soków owocowych oraz napojów słodzonych. W celu uzupełnienia elektrolitów można sięgnąć po gotowe preparaty farmaceutyczne, dostępne bez recepty. Drugą równie ważną rzeczą jest dieta – koniecznie lekkostrawna i pozbawiona cukru.
Szczepionki dostępne na rotawirusy
Szczepionki przeciw rotawirusom są szczepionkami zawierającymi żywy, osłabiony wirus. Należy mieć na uwadze, że zaszczepienie nie broni przed samym zachorowaniem, lecz 85-98% dzieci uchroniło przed hospitalizacją związaną z ostrym przebiegiem zakażenia rotawirusem.
Szczepienie odbywa się w 2 lub 3 dawkach, w odstępach 4-tygodniowych. Pierwsza dawka powinna zostać podana przed 12 tygodniem życia, a ostatnia najpóźniej do 24 tygodnia życia. Niestety, szczepienie w późniejszym okresie życia dziecka nie jest możliwe.
Na polskim rynku dostępne są 2 rodzaje szczepionek: Rotarix (2 dawki), Rotateq (3 dawki) – są to preparaty doustne o słodkim smaku spowodowany wysokim stężeniem sacharozy w ich składzie. Co ciekawe, badania kliniczne udowodniły, że taka zawartość sacharozy powoduje zmniejszenie odczuwanie bólu u niemowląt (co przydatne jest podczas podawania innych szczepień).
Obie szczepionki są dobrze tolerowane, choć może występować gorączka, biegunka, wymioty lub przejściowa utrata apetytu. Należy pamiętać, że żywy wirus wydalany jest częściowo z kałem, z tego względu należy zachować podwójną czujność podczas przewijania niemowląt i z dużą dokładnością myć ręce.
Refundacja szczepienia 2021
Szczepienie przeciwko rotawirusom do 2021r. widniało na liście szczepień zalecanych, ale nieobowiązkowych i nierefundowanych z budżetu państwa. Wówczas jedynie ok. 20% niemowląt rocznie zostawało poddawanych temu szczepieniu. Niski odsetek zaszczepionych dzieci wiąże się z pewnością z wysokim kosztem cyklu szczepień (ok. 600-700 zł), stosunkowo krótkim okresem utrzymania się odporności (szacowane 3 lata) oraz ograniczeniem czasowym zakończenia cyklu szczepień (do 24 tygodnia życia).
Z dniem 1 stycznia 2021r. szczepienie przeciwko rotawirusom trafiło do Programu Szczepień Ochronnych, dzięki czemu jest świadczeniem obowiązkowym dla wszystkich niemowląt, a do tego całkowicie bezpłatnym, wykonywanym w poradniach POZ i oddziałach neonatologicznych.